Kaza Sebepleri
Ege denizinde özellikle de Muğla ve İzmir kıyılarında birçok balık ve midye çiftliği mevcuttur. Bu çiftliklerin geneli, Bodrum, Akyaka, Güllük, Karaburun ve Çeşme civarlarındadır. Balık çiftlikleri açısından yakın seyreden gemiler ve ayrıca gemi kaynaklı kirlilik önemli tehlikeler arasındadır. Yakın tarihlerde yaşandığı üzere, bazen haritalandırma, ışıklandırma veya şamandıra eksiklikleri bazen gemi adamlarının özellikle gece seyirlerindeki dikkatsizlikleri bazen de geminin rotadaki çiftlikler hakkında güncel bilgiye sahip olmaması neticesi gemiler balık çiftliklerine çarpmakta ve bunun sonucu binlerce balık denize kaçmakta ya da telef olmaktadır. Bu durum da çiftlik sahiplerinin milyonlarca lira zararıyla sonuçlanmaktadır.
Balık çiftliği kazalarının en önemli sebebi olarak gemi adamlarının kusurları gösterilebilir. Özellikle gece vardiyasında gereken dikkatin gösterilmemesi kazayı beraberinde getirmektedir. Elbette balık çifliklerin bazılarının sınır aşımı yaparak haritada işaretleri alan dışına yayılmaları ya da gemi seyir, demirleme, liman/kanal/boğaz giriş güzergahları üzerinde bulunmaları da kaza riskini arttırmaktadır.
Yakın zamanda bu yönde birkaç hadise yaşanmıştır. Örneğin 2021 yılında Muğla’nın Güllük Körfezi’nde yaşanan olayda Queensland bayraklı 139 metrelik Heba-M adlı kuru yük gemisi, Aliağa’dan Güllük’e seyir esnasında Papaz Adası açıklarında iken kıyıdan bir deniz mili açıktaki balık havuzlarına çarpmış, çipura havuzlarından yaklaşık 750 bin balık denize kaçmış, milyonlarca zarar meydana gelmiştir. Yine 2017 yılında Çeşme’de yaşanan kazada ise Lady Tuna gemisi Ildır körfezinde sığ kayalıklara oturmuş, yakıt sızıntısı meydana gelmiş ve çevreyle birlikte bölgedeki balık çiftlikleri büyük zarar görmüştür.
Zararın Tazmini
Geminin balık çiftliğine çarpması neticesi ya da farklı bir ihtimalde gemi kaynaklı kirlilik (yakıt sızıntısı, balast boşaltımı) sebebiyle zarar gören çiftlik sahibi en kısa sürede zararını idari veya adli yollarla tespit ettirdikten sonra zararının tazmini için gemiyi işleten armatöre başvuracaktır. Böyle bir durumda Mahkemece evvela su ürünleri alanında bir uzman vasıtasıyla zararın miktarı tespit edilir. Ayrıca denizcilik alanında yetkin kişilerden görüş alınarak geminin çiftliğe çarpmasının esas sebebi ile gemi adamlarının kusurlu olup olmadıkları araştırılır. Bu aşamada özellikle güncel seyir haritalarına, çiftliğin fiili konumuna, kaza anındaki ışık ve şamandıralara vb farklı hususlara dikkat edilir.
Sınırlı Sorumluluk
Türkiye, LLMC olarak kısaltılan 1976 tarihli uluslararası sözleşmenin ve onu değiştiren 1996 Protokolünün tarafıdır. Türk Ticaret Kanununun 1328. maddesinde de bu uluslararası sözleşmeye atıf yapılarak deniz alacaklarından doğan sorumluluğun donatan tarafından sınırlandırılabileceği açıkça hükme bağlanmıştır. Buna göre balık çiftliğininin zararına sebebiyet veren bir donatan oluşan deniz alacağı sebebiyle LLMC kapsamında sınırlı sorumlu olduğunu ortaya koyabilir. Bu konuda güncel limit, 2000 gros tonajı aşmayan gemiler bakımından 1,51 milyon özel çekme hakkıdır.
P&I Teminatları
Gemiyle ilgili ticari faaliyetlerin oluşturduğu risklere karşı donatan açısından en önemli güvence P&I sigortasıdır. Koruma ve tazmin kelimelerinden türetilmiş bu sigorta donatanları, masraflara, yaralanma-ölüm, mala zarar ya da çevreye verilen zararlara dayalı tazminat taleplerine karşı koruma sağlar. Bu bakımdan geminin balık çiftliğine çarpması ya da kirlilik sebebiyle meydana gelen zarar, kural olarak P&I teminatına dahildir. Dolayısıyla zarar gören, Türk hukukunda doğrudan sigortacıya (P&I Kulüp) başvurarak zararının tazminini teminat üst limitlerini aşmamak kaydıyla talep edebilir. Benzer şekilde yük gemileri yerine yatların da balık çiftliklerine çarparak zarara sebebiyet vermeleri olasıdır. Bu durumda ise Enstitü Yat Klozları kapsamında üçüncü şahıs mali mesuliyet teminatı mevcutsa bu teminatın limitleri dahilinde sigorta şirketi balık çiftliğinin zararını yat maliki menfaatine karşılayacaktır.
Geminin Tutuklanması (İhtiyati Haciz-Arrest)
Türk Ticaret Kanununda hem deniz alacakları listesine yer verilmiş hem de gemi alacaklısı hakkı ayrıntılı hükme bağlanmıştır. Bir geminin balık çiftliğine çarparak zararına sebebiyet vermesi ihtimalinde oluşan zarar, TTK m. 1320’ye göre sahibine “gemi alacaklısı hakkı” verir. Ayrıca zarar gören, gemi karşısında TTK m. 1352 gereği deniz alacağının da sahibi olur. Buradan hareketle zarar gören bir çiftlik sahibi oluşan zarar sebebiyle, 10.000 özel çekme hakkı teminat yatırmak suretiyle ister Türk ister yabancı bayraklı olsun geminin ihtiyaten haczini talep edebilir. Böyle bir durumda kazaya kiracı sebebiyet vermis olsa bile gemi seferden men edilir ve fakat karşı taraf teminat yatırarak geminin serbest bırakılmasını isteme hakkına da sahiptir.
Aksoy Hukuk Bürosu
Aksoy Hukuk, deniz hukuku ve sigorta hukuku alanında uzmanlaşmış bir hukuk bürosudur. Bu bakımdan balık çiftliği kazaları özelinde geminin ya da yatın çatması, donatanın sorumluluğu, geminin ihtiyati haczi, P&I sigortalarına başvuru, sorumluluğun sınırlandırılması, çevre zararları vb tüm ilgili konularda gerek donatanlara ve sigortacılara gerek gemi adamlarına ve zarar görenlere hukuki yardıma hazırdır. Yardım için iletişim sayfamızı ziyaret edebilir, info@aksoy.av.tr adresine eposta atabilir ya da 0 (555) 8994400 numarası üzerinden WhatsApp uygulamasıyla bize mesaj gönderebilirsiniz.
Comments are closed